Odmrożenia. Jak chronić się przed nimi?
Spotkanie 12.01.2024r. w Jeleniej Górze
15 stycznia 2024
Spotkanie 19.01.2024r. w Szklarskiej Porębie
22 stycznia 2024
Jednym z najpoważniejszych urazów związanych z zimową pogodą są odmrożenia. Niska temperatura nasilona przez wiatr i wilgotność powietrza prowadzi do ochłodzenia organizmu i przekierowania krwi z dala od kończyn. Jeśli przepływ krwi do kończyn jest ograniczony, a temperatura skóry drastycznie spada, kryształy lodu zaczną się formować w krwi, a tkanki zamarzną. Wówczas dochodzi do odmrożeń, z towarzyszącą martwicą tkanek i potencjalnym zagrożeniem katastrofalną amputacją dotkniętych obszarów. W tym artykule przeczytasz o patofizjologii (nauka zajmująca się badaniem zmian i zaburzeń w pracy komórek i narządów organizmu, do których dochodzi w wyniku choroby) odmrożeń, ich leczeniu i zapobieganiu.
Charakterystyka odmrożeń
Odmrożenie jest jednym z urazów wywołanych niską temperaturą. Wiatr i większa wilgotność nasilają ten proces. Odmrożenia rozpoczynają się od zaczerwienienia się skóry bez jej uszkodzeń aż do poważnych czarniejących części ciała, które mogą samoistnie ulegać amputacji.
Odmrożenia klasyfikujemy na:
- I stopień odmrożenia – są to przejściowe zaburzenia w krążeniu krwi, towarzyszy im ból, pieczenie i zaczerwienienie.
- II stopień odmrożenia – to uszkodzenia sięgające głębokich partii naskórka, na skórze pojawiają się pęcherze wypełnione płynem surowiczym.
- III stopień odmrożenia – to uszkodzenie głębokich warstw skóry, skóra staje się purpurowa i ulega martwicy.
- IV stopień odmrożenia – martwica głęboka tkanek, dotyczy całych części ciała, w jej wyniku może dojść do samoistnej amputacji.
Odmrożenie pierwszego stopnia to najłagodniejszy stan tego spektrum, charakteryzujący się spadkiem temperatury warstw naskórka i skóry właściwej oraz odczuwaniem bólu i/lub drętwienia, ale bez uszkodzeń tkanek skórnych. Niższe temperatury, wiatr i wilgotność nasilają ten proces. Kiedy obwodowe tkanki, takie jak palce u rąk, palce u nóg, uszy i nos są narażone na niskie temperatury, reagują cyklami skurczu i rozszerzenia naczyń krwionośnych. Kiedy utrata ciepła jest wystarczająco duża, cykle skurczu/rozszerzenia przystają, a kryształy lodu zaczynają formować się w płynach pozakomórkowych. To zwiększa ciśnienie osmotyczne, prowadzi do odwodnienia wewnątrzkomórkowego, a w konsekwencji do martwicy. W zależności od głębokości zamrożenia, urazem mogą być dotknięte skóra, nerwy, tkanka tłuszczowa, mięśniowa i kostna. Nerwy, chrząstki, kości i komórki śródbłonka są bardziej podatne na uszkodzenia niż skóra czy tłuszcz.
Większe ryzyko odmrożeń
Wydłużony czas ekspozycji skóry na zimo i coraz to niższe temperatury zwiększają ryzyko odmrożeń. Dodatkowymi aspektami przyspieszającymi ten proces są istniejące schorzenia, takie jak choroby naczyń obwodowych, niedożywienie, choroba Raynauda, cukrzyca czy nawet palenie tytoniu! Wspólnym mianownikiem tych chorób jest osłabiona izolacja narządów wewnętrznych lub dysfunkcja układu naczyniowego.
Co sprawia, że jesteśmy bardziej narażeni na odmrożenia znajdując się na zewnątrz? Oto kilka aspektów:
- Sezon zimowy,
- Brak lub niewystarczające schronienie przed zimnem,
- Wysoki współczynnik chłodzenia przez wiatr,
- Ekspozycja na dużą wysokość,
- Wydłużony czas przebywania na mrozie,
- Długotrwałe narażenie na wilgoć,
- Niedożywienie,
- Unieruchomienie,
- Skrajności wieku,
- Bezdomność,
Leczenie i zapobieganie odmrożeniom
Oczywiście najlepszą opcją jest zapobiegać niż leczyć. Aby uniknąć przykrych konsekwencji zaleca się staranne ubieranie się zimą, noszenie dodatkowej odzieży podczas uprawiania sportów zimowych i unikanie obcisłej, ograniczającej ruch odzieży. Powinniśmy unikać używania alkoholu, palenia tytoniu i innych używek, aby nie osłabiać organizmu . Przebywając w niskich temperaturach i stojąc w jednym miejscu ważne jest, aby co jakiś czas poruszać rękami i nogami, co poprawi ich ukrwienie. Części ciała najbardziej narażone na działanie mrozu należy smarować tłustymi kremami ochronnymi.
W większości przypadków powrót do zdrowia po odmrożeniu może trwać od 5 do 30 dni, w zależności od ciężkości urazu. Osoby, które przeżyły odmrożenia, mogą nie tolerować zimna w obszarach wcześniej odmrożonych, co może być konsekwencją skurczu naczyń i nieprawidłowego napięcia autonomicznego po urazie spowodowanym zimnem. W fazie ponownego ogrzewania ciała, obrzęk może pojawić się w ciągu 3-5 godzin, utrzymując się przez 7 dni. Ewentualne pęcherze zazwyczaj występują w ciągu 4–24 godzin.
Podczas rekonwalescencji, podobnie jak w przypadku innych urazów związanych z przewidywaną utratą funkcji, istotne jest skonsultowanie się z ekspertami od rehabilitacji. Decyzji o amputacji jest ostatecznością. Dlatego zespół medyczny specjalizujący się w leczeniu ran powinien monitorować pacjenta, usuwając jedynie zakażoną powierzchowną martwą skórę, pozwalając uszkodzonej skórze na naturalne złuszczanie się. U chorych z odmrożeniami często występują obrzęki kończyn, dlatego trzeba stosować wyższe ułożenie kończyn.
Pamiętaj!
W przypadku jakichkolwiek odmrożeń pierwszą pomocą poza rozgrzaniem ciała powinna być wizyta w szpitalu lub innej wyspecjalizowanej placówce! Nie lecz odmrożeń na własną rękę ponieważ może to wiązać się z potencjalnym kalectwem!
