Co zrobić gdy ugryzie Cię żmija?

Spotkanie 27.04.2024r. w Barcinku

7 maja 2024

Spotkanie 13.05.2024r. w Jeżowie Sudeckim

14 maja 2024

Węże w Polsce

Polska, choć nie słynie z obfitości gadów, może poszczycić się obecnością kilku gatunków węży. Najbardziej znanym z nich jest z pewnością żmija zygzakowata, ze względu na to, że jest to jedyny jadowity wąż na terenie naszego kraju. Choć spotkanie z nim może budzić niepokój, warto wiedzieć, jak uchronić się przed ugryzieniem i jak postępować w razie takiej sytuacji.

Węże w Polsce - jakie gatunki możemy spotkać?

Oprócz żmii zygzakowatej (Vipera berus), na polskich ziemiach żyją również inne gatunki węży, jednak nie stanowią one zagrożenia dla człowieka. Do najliczniejszych należą:

- Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix): Najczęściej spotykany, wyróżniają go dwie żółte plamki po bokach głowy oraz jej opływowego kształtu.
- Wąż Eskulapa (Zamenis longissimus): Najdłuższy wąż Polski, osiągający nawet 2 metry długości! Eskulapy są niejadowite, mają jednolite ubarwienie i zazwyczaj ich ciało zdobi jasny lub oliwkowy brąz. Są niezwykle rzadko spotykane. Co ciekawe to właśnie ten wąż zdobi symbole aptek i placówek medycznych.
- Gniewosz plamisty (Coronella austriaca): To charakterystyczny wąż o smukłej budowie ciała, który ze względu na swoje podobieństwo z wzorem występującym na grzbiecie żmii jest z nią mylony. Nic dziwnego, dla niewprawnego oka już sam miedziany, brązowy kolor może być mylący, w podobnych odcieniach można zauważyć także młode żmije zygzakowate. Gniewosz plamisty jest niegroźny dla człowieka, jeśli mamy okazję go spotkać warto zwrócić uwagę na jego źrenice, która w przeciwieństwie do pionowej jaką będzie mieć żmija, będzie okrągła.
- Padalec zwyczajny (Anguis fragilis): Doskonale zdajemy sobie sprawę, że nie jest to wąż a beznoga jaszczurka, jednak dzięki swojemu podobieństwu do węża nie mogliśmy tutaj o niej nie wspomnieć. Wszak niejednej osobie zrobiłoby się gorąco, gdyby ten nieszkodliwy gad przemknął nam pod nogami podczas spaceru :).

Na koniec nie możemy nie wspomnieć o żmii zygzakowatej. Charakteryzuje ją wyraźny rysunek zygzaka na grzbiecie oraz ubarwienie, które może być różnorodne - w odcieniach brązu, szarości a nawet czerni. Choć żmija jest jadowita, nie stanowi ona bezpośredniego zagrożenia dla dorosłego człowieka. Atakuje tylko w sytuacji zagrożenia, czując się osaczona lub zaatakowana, dlatego tak ważne jest, abyśmy zachowali ostrożność podczas spacerów po lasach, łąkach i innych terenach zielonych. Należy także pamiętać, że nie każde ugryzienie jest równoznaczne ze wstrzyknięciem jadu. Szacuje się, że około 60% przypadków kończy się jedynie na sporej dawce strachu. Jeśli do około 10 minut od bezpośredniego kontaktu ze żmiją nie pojawi się ani obrzęk, ani zaczerwienienie w okolicy ukąszenia, możemy podejrzewać, że jad nie został wpuszczony.

Objawy ukąszenia

Ugryzienie objawia się zaczerwienieniem i zasinieniem skóry, pojawia się obrzęk wokół miejsca ugryzienia, mogą wystąpić zawroty i bóle głowy, a także nadmierna potliwość i pragnienie. Poza tym mogą wystąpić nudności i wymioty, przyspieszenie tętna lub spadek ciśnienia krwi, wybroczyny i surowicze pęcherze z przebarwieniami wzdłuż ukąszonej kończyny.

Ukąszenie przez żmiję dziecka, osoby starszej lub zwierzęcia jest o tyle niebezpieczne, że objawy są bardziej nasilone i może dochodzić także do utraty przytomności. Dziecko czy zwierzę domowe będzie także ważyło mniej niż dorosła osoba przez co ilość potencjalnie wstrzykniętego jadu będzie większym zagrożeniem. Niezależnie kto zostanie ukąszony należy przetransportować go do lekarza, który obejrzy ranę i zdecyduje o dalszych krokach. Zazwyczaj nie jest konieczne podanie surowicy, w łagodnym i umiarkowanym przebiegu zwykle wystarczy leczenie przeciwbólowe, natomiast osobom z obrzękiem należy podać leki przeciwhistaminowe. Wczesne podanie antytoksyny jadu żmii pozwala uniknąć powikłań, ale w razie ich wystąpienia należy rozpocząć leczenie objawowe (ze względu na możliwość wystąpienia reakcji alergicznej czy zaburzeń krzepnięcia).

Pierwsza pomoc

Obecnie z uwagi na ryzyko martwicy tkanek nie zaleca się wysysania jadu, nacinania rany, zakładania opaski uciskowej.

1. Oddal się z miejsca zdarzenia, aby uniknąć ponownego ukąszenia.

2. Usuń biżuterię z okolicy ukąszenia - jeśli ukąszona została ręka zdejmij pierścionki i bransoletki, zegarki przez wzgląd na możliwe pojawienie się obrzęku, który utrudni to w późniejszym czasie.

3. Ranę przemyj wodą z mydłem i w miarę możliwości zabezpiecz ją np. gazikiem.

4. Jak najszybciej to możliwe udaj się do lekarza lub wezwij karetkę.

5. Postaraj się unieruchomić i utrzymywać kończynę z ugryzieniem poniżej lub na poziomie serca.

Pamiętaj!

Postaraj się zachować spokój lub jeśli jesteś świadkiem ugryzienia uspokoić ofiarę. Stres, szybkie poruszanie się wiąże się z przyspieszoną akcją serca, a co za tym idzie szybszym rozprzestrzenianiem się toksyn. Jeśli ukąszone zostało dziecko lub zwierzę weź je na ręce i zawieź jak najszybciej do szpitala, przychodni weterynaryjnej.

Jak uniknąć nieprzyjemnego spotkania ze żmiją?

Wbrew pozorom węże te są raczej płochliwe i wolą unikać kontaktu z ludźmi, jednak może zdarzyć się, że natkniemy się na nie na spacerze czy ogrodzie. Jeśli dostrzeżemy gada warto w bezpiecznej odległości oddalić się od niego i pod żadnym pozorem nie próbować odstraszać czy samodzielnie go przenosić. Przypominamy także o tym, że węże w Polsce są pod ochroną, więc każdego obowiązuje zakaz przetrzymywania, niszczenia siedlisk czy umyślnego zabijania i okaleczania tych zwierząt. Złamanie tych zakazów jest traktowane jako wykroczenie, jego popełnienie wiąże się z orzeczeniem kary aresztu lub grzywny. Żeby uniknąć zadomowienia się żmii w naszym ogrodzie regularnie skaszajmy trawę i dbajmy o uporządkowanie miejsc potencjalnie atrakcyjnych (miejsca, gdzie może się łatwo ukryć np. składowiska drewna czy sterty kamieni) dla tych gadów.

Aby uniknąć ukąszenia przed wybraniem się na wycieczkę lub spacer w las, pola, skałki czy torfowiska załóżmy wysokie obuwie i patrzmy pod nogi, żeby nieumyślnie nie nadepnąć na węża (to najczęstszy powód ukąszenia). Jeśli zamierzamy zrobić sobie przerwę sprawdźmy miejsce w którym zamierzamy usiąść. Będąc w lesie chodźmy tylko widocznymi ścieżkami, jeśli są z nami dzieci koniecznie niech idą za nami. Może się zdarzyć, że natkniemy się na żmiję podczas zbierania grzybów, malin czy innych jagód. W tym przypadku najlepiej wcześniej poruszać krzakami za pomocą patyka, a na sam zbieranie założyć grubsze, materiałowe rękawiczki.